Perfekcjonizm - wada czy zaleta?
Żyjemy w czasach, kiedy takie cechy jak umiejętność dokładność, skrupulatność, szczegółowość, odpowiedzialność za podjęte zadania /projekty są wysoko cenione. Nie tylko w kontekście zawodowym, ale także w życiu prywatnym. Czasem jednak nasze wymagania wobec siebie samych wymykają się daleko poza ramy definicji tego, co jest dla nas zdrowe i nas rozwija.
Perfekcjonizm - chwila refleksji
Jak pisze J.E.Young w książce "Program zmiany sposobu życia. Uwalnianie się z pułapek psychologicznych", "(…) podstawowym uczuciem jest presja. Nigdy nie możesz się zrelaksować i cieszyć się życiem. Ciągle się forsujesz, aby iść do przodu. Walczysz, żeby być najlepszym we wszystkim, co robisz czy to jest szkoła, praca, sport, hobby, randki, sex. Musisz mieć najładniejszy dom, najlepszy samochód, najlepszą pracę, zarabiać najwięcej pieniędzy, wyglądać najpiękniej i być najprzystojniejszym. Musisz być perfekcyjnie kreatywny i perfekcyjnie zorganizowany." Co więcej, często nie odbierasz tego w ten sposób sam, ale dostajesz takie komunikaty od otoczenia, osób bliskich, rodziny.
Young mówi o trzech typach standardów, pchających nas w perfekcjonizm, czyli pułapkę życiową, którą nazywa "Nigdy nie jest wystarczająco dobrze. Bezwzględne standardy osobiste i hiperkrytycyzm":
- Kompulsywność
- Orientacja na osiągnięcia
- Orientacja na status
"Osoba kompulsywna wszystko trzyma w perfekcyjnym porządku. Jesteś taką osobą, która zajmuje się każdym detalem, nieważne jak małym, boi się popełnić błąd, nieważne jak drobny. Czujesz się sfrustrowany i zły, kiedy rzeczy nie są takie, jakie być powinny (...).
Orientacja na osiągnięcie. To są tak zwani pracoholicy. Jesteś osobą, która pracuje szesnaście godzin dziennie, siedem dni w tygodniu. Przyznajesz, że nadmierną wartość przypisujesz wysokim osiągnięciom, kosztem twoich innych potrzeb. Musisz być najlepszy (...).
Orientacja na status to nadmierne akcentowanie osiągnięć w zakresie uznania, statusu, dobrobytu, urody - fałszywego siebie. To często forma kontraktu, aby kompensować rdzenne uczucie niepełnowartościowości i wstydu czy izolacji społecznej"
Poniżej prezentujemy podział na perfekcjonizm konstruktywny i neurotyczny, który proponują Perski, A., Rose, J. w swojej książce "Nie musisz być najlepsza":
|
Perfekcjonizm konstruktywny |
Perfekcjonizm neurotyczny |
|
Wymagania dostosowane do sytuacji |
Bardzo duże wymagania |
|
Siłą napędową jest dążenie do sukcesu |
Siłą napędową jest strach przed niepowodzeniem |
|
Koncentrowanie się na właściwym wykonaniu zadania |
Koncentrowanie się na unikaniu błędów |
|
Spokojne i ostrożne podejście do wyzwań |
Podchodzenie do wyzwań z napięciem i lękiem |
|
Właściwy stosunek celów do możliwości |
Przepaść między tym, czego się chce, a tym, co się potrafi |
|
Poczucie wartości opiera się na rezultatach |
Poczucie wartości opiera się na osiągnięciach |
|
Realizowanie celów w porę |
Ciągłe przesuwanie celów w czasie |
|
Dążenie do wywołania pozytywnych reakcji |
Dążenie do uniknięcia negatywnych konsekwencji |
|
Cele znajdują się poza własnym ja |
Celem jest podniesienie poczucia własnej wartości |
|
Niepowodzenia skłaniają do ponownych prób |
Niepowodzenia skłaniają do ostrej samokrytyki |
|
Wyważone oceny |
Myślenie czarno-białe: albo perfekcja, albo całkowita przegrana |
|
Pewność |
Natręctwa i ciągłe rozpamiętywanie |
Sformułowanie perfekcjonizmu w podejściu poznawczo-behawioralnym - jak to działa?
Psychoterapia perfekcjonizmu online
CBT - nurt, w którym pracujemy w PsychoMotywacji, oferuje terapię online perfekcjonizmu opartą o wnikliwą analizę dodatnich i ujemnych stron wysokich standardów, przyjrzenie się i zrozumienie mechanizmu powstania i roli perfekcjonizmu w życiu klienta oraz modyfikację przekonań i sposobu myślenia "nakręcającego" perfekcjonizm z jednoczesną troską o potrzeby pacjenta, jego samoocenę i interakcje interpersonalne. Warto mocno podkreślić, że terapia nie polega na odrzuceniu wysokich wymagań i przeniesieniu się na "drugi koniec kija" - w mierność i bylejakość. Chodzi o zbliżenie się do punktu - "wystarczająco dobrze" i "jestem w porządku taki, jaki jestem, a nie tylko wtedy, kiedy jestem perfekcyjny".
Literatura
- American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (DSM-5®). American Psychiatric Pub.
- Morrison, J. (2016). DSM 5- bez tajemnic. Praktyczny przewodnik dla klinicysty. Tłum Robert Andruszko. Kraków; Wydawnictwo UJ.
- J.E.Young, J.E., Klosko, J.S. (2012). Program zmiany sposobu życia. Uwalnianie się z pułapek psychologicznych. Warszawa; Wydawnictwo Zielone Drzewo.
- J.E.Young, J.E., Klosko, J.S., Weishaar, M.E(2014). Terapia Schematów. Przewodnik Praktyka. Sopot; Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne
- Perski, A., Rose, J. (2010) Nie musisz być najlepsza. Jak nie wpaść w pułapkę perfekcjonizmu, uniknąć stresu i wypalenia.Warszawa; Czarna Owca, 2010