Czym jest lęk społeczny?
Osoby które cierpią na lęk społeczny, mają obawę przed znalezieniem się w centrum uwagi, ponieważ przewidują nieuchronną kompromitację w obecności innych ludzi. Mają pewność, że w oczach innych są:. "wariatami", "dziwakami", "głupkami" itd. By uchronić się przed kompromitacją, niemal nieustannie analizują swoje zachowanie w sytuacjach społecznych, co z kolei powoduje nasilenie negatywnych myśli na własny temat oraz uruchamia lęk i objawy z ciała związane z lękiem i finalnie wpływa na podejmowane działania. Można to przedstawić w następujący sposób:
Czynniki ryzyka społecznego zaburzenia lękowego
Możemy wyodrębnić następujące czynniki predysponujące do społecznego zaburzenia lękowego:
- genetyka,
- środowisko rodzinne,
- inne wydarzenia życiowe.
Czasami predyspozycje do odczuwania lęku przekazywane są rodzinnie. Znaczenie mają zarówno geny, jak i środowisko. Bliska osoba, mająca wpływ na nasze wychowanie, pełna lękowych przekonań na temat innych i świata, powoduje, że wzrastamy w przeświadczeniu, że inni są niebezpieczni, krzywdzący, oczerniający i mogą zrobić nam krzywdę. Odrzucające i generujące lęk bywa środowisko rówieśnicze. Regularnie otrzymywane negatywne informacje ("niedojda", "dziwak") z czasem są internalizowane i zaczynamy w nie głęboko wierzyć oraz odczuwać silny dyskomfort w sytuacjach społecznych.
Przekonania towarzyszące lękowi społecznemu
- Przekonania na swój temat: "Jestem inny", "Jestem nudny", "Jestem dziwny", "Jestem głupi", "Jestem niesympatyczny".
- Przekonania na temat innych: "Ludzie są nietolerancyjni", "Inni ludzie są lepsi ode mnie", "Ludzie będą się ze mnie wyśmiewać", "Każdy jest bardziej odprężony niż ja", "Ludzie zawsze wykorzystają twoją słabość".
- Przekonania o dezaprobacie: "To jest okropne, kiedy ludzie mnie nie aprobują", "To byłoby koszmarne, gdyby inni pomyśleli sobie, że jestem słaby albo nieudolny"
- Przekonania o zachowaniu: "Ważne jest to, żeby wśród innych nie okazywać żadnych oznak słabości ani utraty panowania nad sobą", Muszę sprawiać wrażenie, że jestem pewny siebie i mam umiejętności interpersonalne"
- Przekonania o lęku: "Lęk jest oznaką słabości i utraty panowania nad sobą", "Nie należy przy innych okazywać żadnych oznak lęku"
Źródło: "Zaburzenia Lękowe" David A. Clark, Aaron T. Beck
Mechanizm unikania w lęku społecznym
W lęku społecznym niezwykle istotny jest mechanizm unikania, który podtrzymuje lęk i w konsekwencji prowadzi do wycofania z życia społecznego i zamknięcia się na doświadczenia związane z innymi ludźmi. Niektórzy przestają chodzić do szkoły, inni do pracy. Może być też tak, że chodzą, jednak wiąże się to dal nich z dużym dyskomfortem i ciągłą walką, która mocno nadwyręża zdrowie fizyczne i psychiczne.
Poniżej graf pokazujący, jak działa mechanizm unikania.
Unikamy sytuacji, w których odczuwamy silny lęk
Opis przypadku
Ania boi się iść do szkoły, bo uważa, że inni w końcu odkryją że jest dziwna i inna. Rano bardzo boli ją brzuch, ma mdłości, boi się, że zwymiotuje przy całej klasie, a wtedy inni będą się z niej śmiać i pomyślą sobie, że jest "świrem". Myśli tego typu oraz objawy fizjologiczne potęgują lęk. Zaczyna go czuć (w skali od 0 do 100, gdzie 0 to brak lęku, a 100 to najsilniejszy lęk, jaki odczuwała) na 98. Finalnie zostaje w domu. Gdy tylko postanawia nie pójść do szkoły, lęk momentalnie opada i Ania zaczyna się coraz lepiej czuć. Wieczorem czuje się już normalnie, przygotowuje się do szkoły, bo czuje, że jutro da radę pójść. Niestety kolejny poranek wygląda podobnie. Ania ponownie zostaje w domu i tak powstaje "błędne koło". Zaczyna wierzyć, że tylko unikanie może pomóc jej w nieodczuwaniu lęku.
Mechanizm unikania ma poważne skutki uboczne:
- izoluje od świata,
- powoduje, że nie falsyfikujemy błędnych przekonań,
- negatywnie wpływa na samopoczucie i samoocenę, czujemy się nic nie warci, gorsi.
Terapia lęku społecznego online
Rekomendowaną metodą pracy przy społecznym zaburzeniu lękowym jest psychoterapia poznawczo - behawioralna. Klient z pomocą terapeuty identyfikuje mechanizm powstania i działania lęku, odkrywa, jakie myśli, emocje, objawy z ciała i zachowania odpowiedzialne są za stany lekowe. Psychoterapia oparta jest o techniki poznawcze, wyobrażeniowe i doświadczanie.