Napady paniki

Zaburzenie lęku napadowego

Zaburzenie lęku napadowego polega na doświadczaniu nagłych, nieoczekiwanych napadów paniki i obawie przed wystąpieniem kolejnych. Jest jednym z najczęstszych zaburzeń lękowych - występuje u 1-4% osób dorosłych. W Polsce dotyka 1,3% mężczyzn i 3,4% kobiet. Szczególnie narażone są kobiety w trzeciej dekadzie swojego życia. '

Jak wygląda napad paniki?

Atak paniki to nagły lęk, przerażenie, które narasta pomimo braku uchwytnej przyczyny, choć może też zostać wywołany sytuacyjnie. Towarzyszą mu różnego rodzaju myśli, oscylujące wokół nadciągającej katastrofy, której forma może być różna: omdlenie, uduszenie, zawał, udar, szaleństwo, utrata kontroli. Wyobrażenie takiej katastrofy może być bardzo żywe i plastyczne, co sprzyja silnemu przeświadczeniu o jej rychłym nadejściu.

W tym samym czasie w ciele dzieje się rewolucja. Do najczęstszych odczuć należą: kołatanie serca, duszność, zawroty głowy, mrowienie, drżenie, miękkie nogi. Można tez mieć dziwne wrażenie nierzeczywistości wobec otaczającego świata (derealizacja) lub siebie samego (depersonalizacja).

To wszystko narasta gwałtownie, jakby znikąd, w ciągu kilku minut. Trwa przeciętnie od 10 do 20 minut, nie przekraczając dwóch godzin.

Sam opis wystarczy, żeby zrozumieć, jak duże cierpienie mogą wywoływać napady lęku. Nietrudno sobie wyobrazić, że osoba, która przeżyła kilka napadów, zaczyna się obawiać kolejnych i dążyć do ich uniknięcia.

Diagnoza napadu paniki

Według aktualnych danych nawet 30 % dorosłych osób, w jakimś momencie swojego życia doświadcza tego typu lęku, jednak u większości nie diagnozuje się zaburzenia. Żeby stwierdzić zaburzenie, muszą zostać spełnione następujące kryteria:

1. W ciągu ostatniego miesiąca musi wystąpić kilka ataków paniki bez wyraźnego zagrożenia, w trakcie których można zaobserwować przynajmniej cztery objawy wzbudzenia układu autonomicznego:
   • drżenie
   • palpitacje serca
   • ból w klatce piersiowej
   • duszność
   • uczucie braku tchu
   • uczucie dławienia
   • przyśpieszony oddech
   • suchość w jamie ustnej
   • pocenie się
   • uderzenia gorąca
   • nieukładowe zawroty głowy
   • derealizacja (poczucie nierealności otoczenia, w którym znajduje się dana osoba, "jak gdyby ta sytuacja nie działa się naprawdę", "jak gdyby to, co się dzieje wokół mnie, nie było rzeczywistością")
   • depersonalizacja (poczucie nierealności, obcości wobec samego siebie, "jak gdybym nie był samym sobą", "jak gdyby nie dotyczyło mnie to, co czuję")
   • parestezje - uczucie drętwienia lub mrowienia w różnych częściach ciała
   • nudności
2. Ataki nie są spowodowane przez wyraźną przyczynę zewnętrzna

Ponadto nie diagnozujemy zaburzeń, jeśli obserwowane ataki są spowodowane chorobą somatyczną, innym zaburzeniem psychicznym lub zażywaniem substancji psychoaktywnych (silny lęk jest częstym objawem odstawiennym).

Skąd się bierze to zaburzenie?

Geneza zaburzeń lękow0ych z atakami paniki jest złożona, łączy w sobie czynniki biologiczne, psychologiczne i środowiskowe.

Czynniki biologiczne odnoszą się do dysregulacji układów opierających się na kilku strukturach mózgowych (ciało migdałowate, wzgórze, system endogennych opioidów). Wyznacza to podatność do odczuwania negatywnego afektu lub reagowania na pewne zmiany biochemiczne w organizmie. Według Kleina, na przykład, mamy naturalny system przeciwuduszeniowy, który u niektórych osób jest nadmiernie czujny (Klein, 1993, Preter i Klein, 2008). Teorie biologiczne odnoszą się do jednego aspektu rozwoju zaburzenia - pewnej podatności neuronalnej na pojawienie się napadu lękowego. Aby zrozumieć powstanie i utrzymywanie się zaburzenia, trzeba sięgnąć do pozostałych czynników.

Istnieją pewne czynniki środowiskowe, które najczęściej poprzedzają początek choroby. Są to żałoba, strata bliskiej osoby czy poważna separacja (Faravelli i Pallotni, 2000). Do czynników, które aktywizują chorobę lub z nią współwystępują, należą również choroby układu oddechowego.

Natomiast za utrwalenie się choroby odpowiadają czynniki psychologiczne. Z jednej strony właściwości osoby, w szczególności jej przeświadczenie o niskiej zdolności radzenia sobie. Z drugiej czynniki związane z warunkowaniem reakcji lękowych. Można je ująć w dwóch obszernych grupach: katastroficzna interpretacja doznań oraz zbiór zachowań zabezpieczających i unikających(Clark, 1986, Fava i Morton, 2009).

Leczenie zaburzeń lęku napadowego

Obecnie dostępne są dwa rodzaje skutecznego leczenia lęku napadowego: farmakoterapia oraz terapia poznawczo-behawioralna. Można je stosować łącznie lub osobno. Farmakoterapia polega na czasowym zmniejszeniu reaktywności organizmu poprzez wpływ na biochemię mózgu. Natomiast CBT koncentruje się na poznawczych i behawioralnych mechanizmach podtrzymujących zaburzenie i odpowiadających za coraz większą częstotliwość napadów. Nieleczone napady lęku maja tendencję do powodowania kolejnych trudności, w szczególności agorafobii, czyli stanu, w którym lek przed kolejnymi napadami generalizuje się i paraliżuje codzienne funkcjonowanie osoby. Może również sprzyjać występowaniu depresji.

Literatura

• Sánchez-Meca, J. i inni (2010), Psychological treatment of panic disorder with or without agoraphobia: a meta-analysis, "Clinical Psychology Review", 30 (1), s. 37-50, DOI: 10.1016/j.cpr.2009.08.011
• Pużyński, S., Wciórka, J. (2007). Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne. Kraków: UWM "Vesalius", s. 122-123.
• Hofmann, S.G., Smits, J.A.J. (2008). Cognitive-behavioral therapy for adult anxiety disorders: a meta-analysis of randomized placebo-controlled trials, "The Journal of Clinical Psychiatry", 69 (4), s. 621-632,
• Bandelow, B. i inni, (2015). Efficacy of treatments for anxiety disorders, "International Clinical Psychopharmacology", 30 (4), s. 183-192, DOI: 10.1097/yic.0000000000000078,
• Cuijpers, P. i inni, (2016). How effective are cognitive behavior therapies for major depression and anxiety disorders? A meta-analytic update of the evidence, "World Psychiatry", 15 (3), s. 245-258, DOI: 10.1002/wps.20346
• Carpenter, J.K. i inni, (2018). Cognitive behavioral therapy for anxiety and related disorders: a meta-analysis of randomized placebo-controlled trials, "Depression and Anxiety", 35 (6), s. 502-514, DOI: 10.1002/da.22728,
• Springer, K.S., Levy, H.C., Tolin, D.F. (2018), Remission in CBT for adult anxiety disorders: a meta-analysis, "Clinical Psychology Review", 61, 2018, s. 1-8, DOI: 10.1016/j.cpr.2018.03.002,
• Pompoli, A., Furukawa, T. A., Efthimiou, O., Imai, H., Tajika, A., & Salanti, G. (2018). Dismantling cognitive-behaviour therapy for panic disorder: a systematic review and component network meta-analysis. Psychological medicine, 48(12), 1945-1953.
• Preter, M. i Klein, D., K. (2008). Panic, suffocation false alarms, separation ankiety and endogenous opioids. Progress In neuropsychopharmacology & biological psychiatry, 32(3):603-612
• McHugh, R. K., Smits, J. A., & Otto, M. W. (2009). Empirically supported treatments for panic disorder. Psychiatric Clinics, 32(3), 593-610.
• Wells, A. (2010). Terapia poznawcza zaburzen lękowych. Kraków: WUJ
• Morrison, J.(2016). DSM-5 bez tajemnic. Praktyczny przewodnik dla klinicysty. Przeł. R. Andruszko. Kraków, Wydawnictwo UJ