Epidemiologia zaburzenia lęku uogólnionego (GAD)

GAD jest powszechnym zaburzeniem lękowym, choć jego przebieg jest dość nietypowy, jak na tę grupę zaburzeń. Niezależnie od analizowanej części świata, dotyka około 3% populacji osób dorosłych. ¼ zachorowań rozpoczyna się w okresie młodej dorosłości, a prawdopodobieństwo jego wystąpienia nie maleje z wiekiem. Szczególnie narażone są kobiety, a także osoby w trudnej sytuacji społecznej lub ekonomicznej. Choć uznaje się, że jest to zaburzenie dotykające głównie osób dorosłych, może zdarzyć się również u dzieci i młodzieży (0,5%).

Kiedy diagnozujemy GAD?

Diagnozowanie tego zaburzenia nie jest łatwe, ponieważ dominujące objawy z jednej strony są częścią życia każdej dorosłej osoby (martwienie się), z drugiej mogą nie osiągać nasilenia tak rzucającego się w oczy jak napad paniki (nerwowość, wolno płynący lęk). W podręcznikach diagnostycznych na stałe to rozpoznanie zagościło w latach 80. i choć wciąż istnieją trudności z uznaniem najodpowiedniejszych kryteriów, to nie ulega wątpliwości, że jest ono poważnym zagrożeniem. Jego objawy powodują cierpienie, znacząco obniżają jakość życia i wiążą się z podwyższonym ryzykiem samobójstwa.

Żeby stwierdzić GAD, należy zauważyć następujące objawy występujące przez większość dni przez ostatnie 6 miesięcy

  • martwienie się/obawa związana z różnymi sprawami (stanem zdrowia, problemami rodzinnymi, pieniędzmi, szkołą, pracą), obawy przed przyszłymi zdarzeniami,
  • trudność w poradzeniu sobie z obawami i ich kontrolowaniem,
  • lęk lub obawy są związane z przynajmniej 3 symptomami:
    • niepokój psychoruchowy, nerwowość lub napięcie emocjonalne,
    • łatwe męczenie się,
    • problemy z koncentracją uwagi lub uczucie pustki w głowie,
    • drażliwość,
    • wzmożone napięcie mięśniowe,
    • problemy z zasypianiem, wstawaniem lub niespokojny sen/niewysypianie się,
  • mogą to być również przewlekłe bóle brzucha, mdłości, wymioty,
  • objawy nie są wywołane użyciem substancji ani nie tłumaczy ich lepiej inna diagnoza.

Przyczyny lęku uogólnionego (GAD)

Szczególną cechą GAD jest fakt współwystępowalności w rodzinie - jednak trudno określić, co stoi za tym zjawiskiem - dziedziczenie czy wychowanie. Niezależnie od przyczynowości, można opisać zaburzenie z uzupełniających się perspektyw: biologicznej i psychologicznej.

Z perspektywy neurobiologii można się przyjrzeć obrazowi zmian neurofizjologicznych, które towarzyszą zaburzeniom. Wiadomo, że już przed pojawieniem się pierwszych objawów istnieją pewne specyficzne wzorce neuroprzekaźnictwa (w szczególności w zakresie noradrenaliny, serotoniny) oraz działania ciała migdałowatego, które predysponują do rozwinięcia tego zaburzenia. Ostatecznie w obraz kliniczny choroby wpisana jest nadaktywność układu współczulnego, odpowiedzialnego za ciągłe napięcie i stan gotowości na wypadek czegoś strasznego.

Perspektywa psychologiczna uzupełnia obraz o okoliczności i zdarzenia, które sprzyjają powstaniu u osoby nastawienia na zagrożenie. Dorastanie w domu, w którym panowała nieprzewidywalna atmosfera (przemoc, alkoholizm, pracoholizm) lub z jakiegoś powodu dziecko musiało przejąć zbyt odpowiedzialne zadania (np. choroba lub przedwczesna śmierć jednego z rodziców) nie pozwala na rozwinięcie odpowiedniego poziomu poczucia bezpieczeństwa. Cały organizm, od ciała po poglądy, staje się nastawiony na przetrwanie.

Martwienie się jako objaw i mechanizm GADu

To, co widać na powierzchni, to martwienie się, czyli ciągłe, abstrakcyjne rozmyślanie nad różnymi sprawami mniej lub bardziej prawdopodobnymi. Wynikiem ewolucyjnej pracy naszego gatunku jest zdolność do wyobrażania sobie hipotetycznych zdarzeń, pomagająca człowiekowi przygotować się na trudności. To dzięki tej zdolności mamy lodówkę i dach nad głową. Mimo optymistycznych ewolucyjnych korzeni zamartwianie się w przebiegu zaburzenia ma swoją mroczną stronę.

Zmartwienia mogą dotyczyć zwykłych spraw i treściowo są podobne do zmartwień powszednich, niegroźnych - mogą dotyczyć pieniędzy, zdrowia, dzieci i ich przyszłości, możliwych katastrof. W zaburzeniu rozrastają się jednak do trudnych do kontrolowania rozmiarów, zajmują większą część życia i przestają mieć znaczący sens. Są źródłem stałego napięcia i wymienionych wyżej objawów. Stają się bardziej przytłaczające i ograniczające. Przestają być pomocne w rozwiązaniu problemów czy przygotowaniu się na trudności.

Po jakimś czasie pojawiają się przekonania dotyczące destrukcyjnego wpływu zamartwiania na zdrowie i funkcjonowanie. Kiedy ten nowy temat staje się przedmiotem wnikliwych rozważań, mówimy o zamartwianiu II stopnia. I w ten sposób można się martwić bez końca. Z perspektywy niezależnego obserwatora wydaje się, że to nie ma sensu… nie lepiej przestać się martwić? Niestety zamartwianie, nawet szkodliwe i przykre, spełnia ważną funkcję i jest dodatkowo podtrzymywane przez poznawcze i behawioralne mechanizmy.

Zamartwianie spełnia rolę, którą nazywamy unikaniem poznawczym. Paradoksalnie pomaga w obniżeniu napięcia i jest potrzebne osobom, które z różnych przyczyn nie nauczyły się adekwatnie regulować swoich emocji. Zamiast służyć, emocje są dla nich źródłem stresu i zagrożenia. Osoby cierpiące na GAD odczuwają silniej negatywne emocje niż inne osoby i mają większe trudności z ich rozpoznawaniem i nazywaniem.

Ważną rolę w podtrzymaniu zaburzenia odgrywają pozytywne przekonania dotyczące martwienia się, które można zrozumieć w świetle wczesnych doświadczeń. Dokładne zrozumienie tego, czemu służy lub miało służyć martwienie się, jest punktem wyjścia do tworzenia eksperymentów umożliwiających przełamania dotychczasowych wzorców postępowania.

Leczenie GAD i rokowania

Szacuje się, że około 1/3 osób spełniających kryteria GAD kieruje się po pomoc. To tłumaczy, dlaczego choroba ta uznawana jest za przewlekłą. Bez adekwatnej opieki jest chroniczna i ciężka. Obecnie jednak istnieje skuteczne leczenie. Dostępna jest psychoterapia i farmakoterapia, które można stosować łącznie lub oddzielnie. Organizacja NIHM za metodę z wyboru uznaje terapię poznawczo-behawioralną, ponieważ istnieją liczne argumentu na rzecz jej skuteczności uzyskane w solidnie przeprowadzonych badaniach. W trakcie terapii omawia się szczegółowo mechanizmy działania zaburzenia i obserwuje się je we własnym życiu, po czym wprowadza się zmiany w zakresie myślenia oraz zachowania, które pozwolą przełamać destrukcyjne wzorce.

Literatura

  • Arden, J., B. (2017), neuronauka w psychoterapeutycznym procesie zmiany.
  • Carpenter, J. K., Andrews, L. A., Witcraft, S. M., Powers, M. B., Smits, J. A., & Hofmann, S. G. (2018). Cognitive behavioral therapy for anxiety and related disorders: A meta-analysis of randomized placebo-controlled trials. Depression and anxiety, 35(6), 502-514.
  • Davies, C. D., Niles, A. N., Pittig, A., Arch, J. J., & Craske, M. G. (2015). Physiological and behavioral indices of emotion dysregulation as predictors of outcome from cognitive behavioral therapy and acceptance and commitment therapy for anxiety. Journal of behavior therapy and experimental psychiatry, 46, 35-43.
  • Hofmann, S. G., Sawyer, A. T., Fang, A., & Asnaani, A. (2012). Emotion dysregulation model of mood and anxiety disorders. Depression and anxiety, 29(5), 409-416.
  • Ladouceur, R., Dugas, M. J., Freeston, M. H., Léger, E., Gagnon, F., & Thibodeau, N. (2000). Efficacy of a cognitive-behavioral treatment for generalized anxiety disorder: Evaluation in a controlled clinical trial. Journal of consulting and clinical psychology, 68(6), 957.
  • Lieb, R., Becker, E., & Altamura, C. (2005). The epidemiology of generalized anxiety disorder in Europe. European Neuropsychopharmacology, 15(4), 445-452.
  • Mennin, D. S., Heimberg, R. G., Turk, C. L., & Fresco, D. M. (2005). Preliminary evidence for an emotion dysregulation model of generalized anxiety disorder. Behaviour research and therapy, 43(10), 1281-1310.
  • Mennin, D. S., McLaughlin, K. A., & Flanagan, T. J. (2009). Emotion regulation deficits in generalized anxiety disorder, social anxiety disorder, and their co-occurrence. Journal of anxiety disorders, 23(7), 866-871.
  • Morrison, J. (2016). DSM 5- bez tajemnic. Praktyczny przewodnik dla klinicysty. Tłum Robert Andruszko. Kraków; Wydawnictwo UJ.
  • Norton, P. J., Price, E. C. (2007). A meta-analytic review of adult cognitive-behavioral treatment outcome across the anxiety disorders. The Journal of nervous and mental disease, 195(6), 521-531.
  • Patel G, Fancher TL. Generalized Anxiety Disorder. Ann Intern Med. ;159:ITC6-1. doi: 10.7326/0003-4819-159-11-201312030-01006
  • Weisberg, R. B. (2009). Overview of generalized anxiety disorder: epidemiology, presentation, and course. The Journal of Clinical Psychiatry, 70(suppl 2), 4-9.
  • Wells, A. (2010). Terapia poznawcza zaburzeń lękowych. Tłum. Robert Andruszko, Kraków: WUJ
  • Wittchen, H. U., & Hoyer, J. (2001). Generalized anxiety disorder: nature and course. Journal of Clinical Psychiatry, 62, 15-21.
  • https://www.nimh.nih.gov/health/publications/generalized-anxiety-disorder-gad/index.shtml

Napisz do nas

Formularz kontaktowy