Fobia swoista (prosta) - co to jest?
Wszystkie poniżej podane lęki, a także wiele innych (bo przedmiotem lęku może być niemal każdy przedmiot lub sytuacja) nazywamy fobiami swoistymi (prostymi). Niektórzy twierdzą, że każdy człowiek ma jakąś fobię. Nie do końca jest to prawda. Każdy z nas reaguje lękiem na zagrażające sytuacje. To naturalne. Natomiast u części osób (dwukrotnie częściej u kobiet niż u mężczyzn) lęk przed konkretną sytuacją lub przedmiotem wyzwala dodatkowe trudności.
- Akrofobia - lęk wysokości
- Androfobia - lęk przed mężczyznami
- Arachnofobia - lęk przed pająkami
- Batofobia - strach przed głębokością lub lęk przed bliskością wysokich budynków
- Botanofobia - strach przed roślinami
- Brontofobia - strach przedburzami, grzmotami i błyskawicami
- Colligafobia - strach przed pakowaniem się
- Cyklofobia - strach przed rowerami, jazdą na rowerze
- Dystychifobia - strach przed wypadkami
- Emetofobia - lęk przed wymiotami
- Kynofobia - lęk przed psami
- Hemofobia - lęk przed krwią
- Klaustrofobia - lęk przed zamkniętymi przestrzeniami
- Mizofobia - lęk przez zanieczyszczeniami
- Nyktofobia - lęk przed nocą, ciemnością
- Odontofobia - lęk przed dentystą, leczeniem zębów
- Zoofobia - lęk przed zwierzętami
Poniżej definicja DSM- 5, w której niezwykle ważna jest kwestia cierpienia generowanego przez fobię:
- Wyraźny lęk lub niepokój dotyczący określonego przedmiotu lub sytuacji (np. latania, wysokości, zwierząt, zastrzyków, widoku krwi). Uwaga: U dzieci lęk lub niepokój mogą być wyrażone jako płacz, napady złości, zamieranie w jednej pozycji lub przywieranie do innej osoby.
- Przedmiot lęku lub sytuacje fobiczne niemal zawsze wywołują natychmiastowy lęk lub niepokój.
- Pacjent unika przedmiotu budzącego lęk lub sytuacji fobicznej, w innym wypadku występuje silny lęk lub niepokój.
- Nasilenie lęku lub niepokoju jest nieadekwatne do poziomu zagrożenia, jakie niesie ze sobą określony przedmiot lub sytuacja i do kontekstu społeczno-kulturowego.
- Lęk, niepokój i unikanie są utrwalone i zwykle trwają 6 miesięcy lub dłużej.
- Lęk, niepokój i potrzeba unikania powodują znaczące kliniczne cierpienie lub upośledzenie funkcjonowania w sferze społecznej, zawodowej i innych ważnych obszarach.
Przyczyny fobii prostych
Nie lekceważąc czynników biologicznych, należy podkreślić, że w przypadku fobii prostych niezwykle adekwatna jest teoria uczenia się, mówiąca o tym, że objawy lęku są zachowaniami wyuczonymi.
Teoria uczenia się daje także dużą dawkę nadziei i jest podstawą terapii. Bowiem jeśli fobia prosta jest czymś wyuczonym, to jak w przypadku każdej rzeczy, której się nauczyliśmy, można ją "nadpisać" nowymi emocjami, umiejętnościami, przekonaniami i doświadczeniami.
Leczenie fobii swoistych online
Leczenie farmakologiczne nie jest metodą pierwszoplanową i stosuje się je rzadko. Najskuteczniejszą, najlepiej przebadaną i dającą trwała poprawę terapią fobii swoistych jest terapia poznawczo-behawioralna. Skuteczność jest wysoka, a gwarantuje ją: determinacja i zaangażowanie pacjenta, jasno rozpoznany problem i cel terapii oraz wyuczenie alternatywnych strategii radzenia sobie z lękiem.
Terapia zawiera:
- czynnik poznawczy:
- skonceptualizowanie jak działa lęk u danej osoby, czyli z jakimi myślami lękowymi, emocjami, przekonaniami i konsekwencjami jest u pacjenta związany
- poszerzeniu wiedzy o tym, jak atawistycznie reagujemy w lęku i jaka jest dziś funkcja lęku w naszym życiu
- czynnik behawioralny:
- doświadczanie, którego celem jest nadpisanie nad dotychczasowymi lękowymi reakcjami emocjonalnymi i zachowaniami nowych przeżyć, kompetencji i reakcji oraz znacznie zmniejszenie intensywności odczuwania napięcia i strachu
- behawioralny aspekt terapii obejmuje systematyczną desensytyzację (odwrażliwianie, czyli oswajanie reakcji lękowej poprzez stopniowe konfrontowanie się z sytuacjami/przedmiotami budzącymi lęk lub ich "złagodzonymi wersjami". Stosuje się tu wiele technik pracy z lękotwórczą sytuacją/przedmiotem: techniki wyobrażeniowe, modelowanie, eksperymenty, itp. Istotne jest to, że terapeuta aktywnie towarzyszy pacjentowi w radzeniu sobie z trudnością, stanowi wsparcie i motywuje, a często też dokumentuje swoim zachowaniem, że sytuacje/przedmioty fobiczne są obiektywnie niezagrażające i modeluje zachowania, do których naśladowania zaprasza pacjenta.
Literatura
- American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (DSM-5®). American Psychiatric Pub.
- Morrison, J. (2016). DSM 5- bez tajemnic. Praktyczny przewodnik dla klinicysty. Tłum Robert Andruszko. Kraków; Wydawnictwo UJ.
- Salkovskis, P. (2016). Wykład "Najnowsze trendy psychoterapii zaburzeń lękowych". Warszawa: AMiE